Witte Donderdag
Een inktzwarte dag voor Jezus

Op Witte Donderdag wordt teruggedacht aan het laatste avondmaal van Jezus. Deze dag wordt elk jaar herdacht door de christenen. Witte Donderdag valt een paar dagen voor Pasen. En een dag voor de dood van Jezus op Goede Vrijdag. Zijn laatste avond brengt hij door met zijn vrienden. Ze eten samen en Jezus doet een aantal opmerkelijke uitspraken. Jezus voorspelt zelfs dat iemand aan tafel hem zal verraden. Later op de avond wordt hij opgepakt en in de steek gelaten door al zijn vrienden. 

Ontdek nog meer over Jezus door dagelijks een bemoediging in je mail te ontvangen; meld je daarvoor hier aan.

Dit is wat er gebeurde: Jezus en zijn vrienden vieren feest. Het hele land trouwens. Op tafel staat brood en wijn. Misschien herken je wel het schilderij van Leonardo da Vinci: het Laatste Avondmaal. Precies dit tafereel heeft de kunstenaar proberen af te beelden. Ontdek hier meer over zijn schilderij en hoe hij anderen heeft geïnspireerd.

Voeten wassen? 

De avond begint al vreemd. Normaal gesproken wast iedereen netjes zijn handen en ook zijn voeten voordat ze gaan eten. Nu klinkt voeten wassen een beetje gek. Maar toendertijd wandelde iedereen rond op sandalen of blote voeten. En zat je niet op een stoel, maar lag je aan tafel. Ongewassen voeten waren niet echt fris dan. Dus als je ergens was uitgenodigd, waste een dienaar je voeten. 

Maar dit keer is er geen dienaar aanwezig. Omdat geen van de vrienden deze taak oppakt, besluit Jezus, de leider van de groep, iedereens voeten te wassen. Eigenlijk de taak van een dienaar, een slaaf, het hulpje. Eén van zijn vrienden weigert eerst nog, maar Jezus wil dit graag doen. Zo wil hij laten zien dat hij niet autoritair is. Dat hij geen leider is die bediend wil worden. Maar dat hij juist mensen wil dienen. Een hele andere kijk op leiderschap. Jezus zegt ook dat niemand belangrijker is dan een ander en dat hij hoopt dat zijn vrienden dit zullen onthouden. 

Verraad

Als hij weer aan tafel gaat zitten, wordt Jezus verdrietig. Jezus weet dat de leiders van het land hem zoeken en hem liever uit de weg willen ruimen. “Iemand van jullie gaat mij verraden.” Zijn vrienden kijken elkaar aan en begrijpen er niets van. Wie dan? Jezus weet het precies: Judas. Judas vertrekt boos van twijfel, al snapt de rest nog steeds niet waarom. 

Rare speech

Jezus spreekt zijn vrienden toe. Hij voorspelt dat hij zal sterven, maar dat dit niet het einde zal zijn. Zijn vrienden begrijpen niets van zijn rare toast. Jezus zegt dingen als: “Houd net zoveel van elkaar, als ik van jullie,” en “Waar ik ga, kunnen jullie mij niet volgen.” Vooral zijn vriend Simon Petrus begrijpt Jezus’ woorden niet. Hij zou door het vuur gaan voor Jezus. Hem overal volgen en beschermen. Denkt hij. Maar Jezus weet beter. “Ook jij zult mij in de steek laten. Nog voordat de haan drie keer zal kraaien.”

Jezus legt uit dat ze niet bang hoeven te zijn voor wat gaat komen. Dat ze niet alleen zullen zijn. En dat ze vrede mogen ervaren. Hij vertelt over zijn band met God als vader. Maar hij waarschuwt ze ook. Mensen zullen hen niet willen geloven. Ze zullen te maken krijgen met haat, tot zelfs de dood erop volgt. Maar Jezus probeert het vooral hoopvol te houden. Het is een bijzondere speech. Maar vergeet niet dat zijn vrienden toen nog geen idee hadden wat hen te wachten stond. Jezus’ dood. De opstanding. Ze konden het maar moeilijk begrijpen. Lees hier Jezus’ hele speech nog eens na.

Het laatste avondmaal

Wat blijkt? Dit is laatste keer dat alle vrienden bij elkaar zullen zijn, samen met Jezus, voordat hij sterft. Jezus eindigt zijn speech met een symbolische handeling. Hij breekt een stukje van een brood af en pakt een glas wijn. “Dit brood en deze wijn zijn symbool voor mijn lichaam. Eet dit en denk aan mij. Ik zal sterven. Voor jullie.” Deze symbolische handeling wordt tot op de dag vandaag gedaan door christenen. Ze eten brood en drinken wijn en staan zo een moment stil om te denken aan Jezus’ sterven.

De Judaskus

Dan gaat alles heel snel. Als ze later op de avond met elkaar door een park in de stad wandelen, komen ze Judas tegen. En hij is niet alleen. Hij heeft soldaten meegenomen. 

Met kus op de wang van Jezus laat hij de soldaten zien wie Jezus is. De man waar ze naar op zoek zijn. Het grote verraad. Simon Petrus probeert Jezus nog te verdedigen en hakt het oor van een soldaat af. Maar Jezus wil er niets van weten. Hij laat zich arresteren en afvoeren. Zijn vrienden druipen af. Boos. Bang. Maar bovenal verward.

Hoe kan zo’n verdrietige dag nou wit genoemd worden? De kleur wit staat juist voor ‘goed’, ’vreugdevol’ en ‘heilig’. Dit is eerder een inktzwarte dag! 

Ondanks alle ellende, zien christenen deze dag toch als hoopvol. Ook al lijkt alles mis te gaan, zij geloven in een goede afloop. Dit kan je zien als de betekenis van Witte Donderdag. De kleur wit wordt symbolisch gebruikt, vooral in de Rooms katholieke kerk. Priesters dragen een wit gewaad en alle kruisbeelden in de kerk worden met een wit laken afdekt. In de week voor Pasen worden meer symbolische kleuren gebruikt namelijk paars en rood. Witte Donderdag is onderdeel van de Heilige Week, die begint op Palmzondag en eindigt met Pasen.

Wat er gebeurde op Witte Donderdag tijdens het laatste avondmaal van Jezus en het verraad van Judas, is in de vier verschillende boeken beschreven: de eerste vier boeken van het Nieuwe Testament in de Bijbel. De verhalen zijn ongeveer 30-90 jaar na zijn dood opgeschreven. Voor een historisch geschrift super snel. Sommige ooggetuigen waren zelfs nog in leven. Daarom worden deze boeken – de evangeliën – door (ook niet-christelijke!) historici als betrouwbare bronnen gezien.  

Wat vooral opvalt, is dat alle vier de schrijvers het nodig vinden om deze specifieke avond te beschrijven. Dat is lang niet altijd het geval met de verhalen die we kennen over Jezus. De verhalen hebben een paar kleine verschillen in details, maar maken het verhaal ook completer. Het feit dat de verhalen het over de kern eens zijn, maakt het volgens historici wel aannemelijker dat deze avond heeft plaatsgevonden.  Lees hier meer over de betrouwbaarheid van de Bijbel.

Witte Donderdag is – uiteraard – elk jaar op donderdag, maar valt elk jaar op een andere datum. De datum weten we zo specifiek omdat in het verhaal beschreven wordt hij Jezus en zijn vrienden Pesach vieren. Een eeuwenoud joods feest dat tot op de dag van vandaag nog wordt gevierd. Het joodse feest duurt een week lang en eindigt op dezelfde dag als de christenen Pasen vieren. 

Veel kerken zijn die avond open om samen het laatste avondmaal van Jezus te herdenken. Kerkgangers eten samen een stukje brood en drinken een slok wijn. Net zoals Jezus deed op de allerlaatste avond voor zijn dood. Het is een symbool waarmee je een moment stil staat bij het leven en de dood van Jezus. In de ene kerk staat er een enorme tafel waar je met z’n allen aan gaat zitten, in andere krijg je een stukje brood en slokje wijn van de priester of voorganger of wordt het uitgedeeld. 

Je kunt Witte Donderdag ook thuis vieren. Je kunt dan bijvoorbeeld, alleen of samen met anderen, een stukje brood eten en een slokje wijn nemen. Een ritueel waarin je even kunt stilstaan bij het leven van Jezus. Bij de dingen die hij zei en heeft gedaan. 

Ontdek het paasverhaal:  in de Bijbel of gewoon door een film erover te kijken. De film The Life of Jesus verbeeldt het woord voor woord op basis van het verhaal van Johannes. De EO zendt elk jaar op Witte Donderdag het concert The Passion uit.

Benieuwd naar wat er met Jezus gebeurt nadat hij wordt gevangen genomen? Lees hier alles over de volgende dag: Goede Vrijdag.