Heeft Jezus echt bestaan?

Jezus heeft behoorlijk wat sporen achtergelaten in de literatuur. Daarin maken historici onderscheid tussen twee verschillende soort bronnen. Propaganda en ‘vijandige’ geschriften. Met propaganda worden de bronnen bedoeld die pro-Jezus zijn. Met vijandige geschriften wordt bedoeld dat deze mensen geen belang hadden om over Jezus te schrijven. 

De belangrijkste propagandabronnen over het leven van Jezus zijn de vier evangeliën. Mattheüs, Marcus, Lukas en Johannes schrijven allemaal ongeveer 30-70 jaar na de dood van Jezus een biografie over zijn leven. Zij schrijven op basis van hun eigen ervaringen en ooggetuigenverslagen uitgebreid over Jezus’ geboorte, zijn missie, zijn wonderen, zijn verhalen en uiteindelijk over zijn dood en opstanding. Ook Paulus schrijft al 20 jaar na zijn overlijden zijn boek Handelingen en brieven aan andere gelovigen. Propaganda heeft een wat negatieve lading. Alsof de Bijbel niet waar is. Binnen de literatuurgeschiedenis betekent het puur dat de schrijvers pro-Jezus zijn en zijn boodschap willen verspreiden. 

Er zijn verschillende ‘vijandige’ bronnen die schrijven over het bestaan van Jezus. Een paar voorbeelden:

Geschiedschrijver Flavius Josephus
Een bekende joodse geschiedschrijver van die tijd is Flavius Josephus, die enkele zinnen over hem heeft opgeschreven. Hij schrijft dat Jezus een wijs man was en joods en niet-joodse volgelingen had. Ook heeft hij zijn dood beschreven. Uit andere stukken van Josephus blijkt dat hij niet echt fan was van christenen. Het feit dat hij dan wel over Jezus schrijft, zien historici dan ook als een bevestiging van zijn bestaan omdat Josephus verder geen belang erbij had om over Jezus te schrijven.

Griekse filosoof Celsus
De Griekse filosoof Celsus uit de 2e eeuw schildert Jezus af als een gevaarlijke oplichter. Hij stelt dat hij de maagdelijke zwangerschap van Maria onzin is en zegt dat de wonderen die Jezus deed niet meer dan zwarte magie waren. Maar zelfs Celsus trekt zijn bestaan totaal niet in twijfel. Er is eigenlijk geen enkele historische bron te vinden die het bestaan van Jezus ontkent.

Romeinse historici als Tacitus en Suetonius
Belangrijke Romeinse historici die aan het eind van de eerste eeuw werkten, zoals Tacitus en Suetonius, beschrijven Jezus als de oprichter van het christendom. Ze stellen dat hij een beweging begon, gekruisigd werd en dat die beweging enigszins een bedreiging bleef vormen voor de Romeinse overheid.

Challenge Heeft Jezus echt bestaan?

“Ik eet een pagina uit mijn Bijbel op als iemand mij kan introduceren bij één professor die gespecialiseerd is in de Oudheid of het Nieuwe Testament, die zegt dat Jezus niet heeft bestaan.”  Dr. John Dickson was het zo zat dat studenten het bestaan Jezus in twijfel trokken dat hij in 2014 via de (social) media een challenge de wereld in stuurde. Hij is zelf professor aan de Universiteit van Sydney en geeft les over de ‘historische’ Jezus. Tot op heden is zijn Bijbel nog volledig intact.

De wetenschappelijke betrouwbaarheid van geschriften over Jezus

Van alle geschriften uit de Oudheid, is er over Jezus veruit het meeste geschreven. Het interessante aan deze bronnen is dat de verhalen allemaal vrij kort na Jezus’ dood zijn opgeschreven. De vraag of Jezus echt heeft bestaan hangt nauw samen met de vraag of de bijbel wel waarheid is. Er zijn vanuit de wetenschap gezien veel redenen om de betrouwbaarheid van de geschriften over Jezus serieus te nemen. 

De reactie van Jezus’ volgelingen

Natuurlijk kun je bij zijn radicale boodschap en de claim dat hij is opgestaan uit de dood je vraagtekens hebben. Maar zoals één van de schrijvers (Johannes) schrijft, waren er op het moment van schrijven nog veel mensen in leven die het verhaal kunnen bevestigen. Waarom allemaal verhalen en details verzinnen als zoveel mensen je verhaal direct kunnen ontkrachten?

Bovendien hebben veel volgelingen van Jezus het verkondigen van zijn opstanding met de dood moeten bekopen. Een aantal schrijvers en volgelingen van Jezus is op gruwelijke wijze gedood. Terwijl hun grote leider al tientallen jaren niet meer bij hen was! Blijkbaar hebben zij zoiets bijzonders gezien en ervaren, dat ze hier zelfs met zware middelen niet vanaf te brengen waren. Niet alleen vissers, boeren, belastinginners, maar ook dokteren en geestelijke leiders hielden deze boodschap vol. Dus ja, het verhaal rond de opstanding kan verzonnen zijn. Maar de mensen die erbij waren hebben het verhaal tot hun einde aan toe volgehouden.

Anti-propaganda?

Bert Jan Lietaert Peerbolte, hoogleraar Nieuwe Testament aan de Vrije Universiteit in Amsterdam: “Zijn volgelingen claimen voor die tijd zulke gekke dingen dat die hun oproep tot geloven eerder zouden ontkrachten dan bevestigen. De kruisdood was in die tijd de meest oneervolle en schaamtelijke wijze om te sterven. Waarom zou je een grote leider zo’n dood geven? Wie wil die nu volgen? Dat is toch een soort anti-propaganda.”

Er is geen archeologisch bewijs dat Jezus fysiek op deze aarde heeft rondgelopen. Wel zijn er veel archeologische vondsten gedaan die gebeurtenissen, personen en plaatsen rondom Jezus bevestigen. Bijvoorbeeld zijn joodse afkomst. Lang is beweerd dat Jezus geen jood kon zijn omdat het gebied Galilea niet joods was. Tot er bij opgravingen joodse rituele baden tevoorschijn kwamen uit die tijd en zelfs een synagoge werd teruggevonden. Maar ook beenderen met kruisnagels daarin wat bewijst dat er in die tijd daadwerkelijk kruisigingen waren. Ook zijn er archeologische vondsten gedaan die het bestaan bevestigen van mensen die Jezus zou hebben ontmoet. Dit soort archeologische vondsten valideren het raamwerk waarin het verhaal van Jezus zich afspeelt. En dat raamwerk vergroot de aannemelijkheid van de gebeurtenissen. 

Regelmatig hoor je in het nieuws over nieuwe opgravingen en ontdekkingen uit die tijd. Maar je hoort berichten over vervalsingen van oude documenten of bijzondere artefacten. 

Had Jezus een vrouw?

Historica Karen King van de Harvard Universiteit maakte in 2012 wereldkundig dat ze een oud papyrus document aangeboden had gekregen waarop stond dat Jezus een vrouw had en dat zij één van zijn discipelen was. De media sprongen er massaal bovenop. Scheikundigen onderzochten het document. Het papyrus stamde uit de 8e of 9e eeuw. De inkt ergens uit de 5e. Niet uit de tijd van Jezus maar wel oud. Het koptische handschrift bleek ook een aantal spelfouten te bevatten. King kon niets delen over de herkomst van het oude document. Na heel wat zoekwerk bleek de bron een Amerikaanse zakenman met geldproblemen te zijn. Hij handelde in auto’s en zat in de porno-industrie maar ging failliet. Hij claimt zelf nog steeds niets te maken te hebben met de vervalsing maar alle bewijzen die hij aandroeg hoe hij zelf dan aan het document is gekomen, blijken vals. Heeft hij het document vervalst? We weten het niet zeker. Inmiddels is het document in ieder geval wel een stuk minder waardevol geworden.

Gebrek aan kennis is een grote oorzaak waarom mensen niet meer geloven dat Jezus heeft geleefd. Terwijl onder historici en wetenschappers er eigenlijk geen discussie meer is of Jezus echt heeft bestaan. Veel mensen redeneren als volgt: “Christenen zijn onbetrouwbaar. De bijbelboeken over het leven van Jezus zijn dus ook onbetrouwbaar, want ze zijn geschreven door christenen.” Historici en wetenschappers vinden juist die geschriften zeer waardevolle historische documenten. Of ze Jezus nu als een goddelijk persoon zien of niet. Je hoeft niet religieus te zijn om wel te geloven dat Jezus heeft bestaan.

Veel mensen zoals journalist Lee Strobel hebben niets met Jezus. Maar als ze op onderzoek uitgaan, worden ze verrast door al het bewijs van zijn bestaan. Misschien heb jij ook niets met Jezus of ben je juist geïntrigeerd. Ga zelf op ontdekkingstocht en denk na over de vraag: wat betekent het voor mij als Jezus echt heeft bestaan? Lee Strobel heeft een boek geschreven over zijn zoektocht ‘The Case for Christ’. In 2017 is de film uitgekomen. Ook is er een online cursus ontwikkelt om zijn bevindingen te ontdekken.